اتانول آمین چیست؟ اتانول آمین ها خانواده‌ای از مواد شیمیایی هستند که به عنوان مواد فعال کننده و امولسیون کننده در محصولات بهداشت شخصی و تمیزکننده‌ها کاربرد دارند.این مواد از طریق واکنش شیمیایی اتیلن اکسید با آمونیاک ساخته می‌شوند.به طور کلی این ماده به سه دسته تقسیم می شوند: منو اتانول آمین (HOCH2CH2NH2 (C2H7NO))، دی‌اتانول آمین (HN(CH2CH2OH)2) و تری‌اتانول آمین (C6H15NO3) و پتروشیمی شازند در ایران تولید کننده آن میباشد . تری اتانول امین جایگزین مناسبی برای استون در فرایند تولید استون میباشد.
خواص و ویژگی ها
| فرمول شیمیایی | C2H7NO |
| جرم مولی | 61.084 g·mol−1 |
| شکل ظاهری | مایع بی رنگ با بوی نامطبوع آمونیاک |
| دانسیته | 1.0117 g/cm3 |
| نقطه ذوب | 10.3 °C (50.5 °F; 283.4 K) |
| نقطه جوش | 170 °C (338 °F; 443 K) |
| حلالیت در اب | محلول |
موارد مصرف و مزایا
این مواد در محصولات مراقبت شخصی و مواد ارایشی به عنوان پاک کننده یا سورفکتانت‌ها استفاده می‌شوند. در این محصولات مواد فوق به از بین بردن چرک و روغن از روی پوست کمک می‌کند. از آن جا که این محصول بوی قوی ندارند در محصولاتی مانند رنگ مو نیز استفاده می‌شوند. این مواد به تنظیم pH یک محصول کمک می‌کنند و از این طریق در زمان نگه داری آن محصول از تخریب آن جلوگیری می‌کنند و بنابراین زمان ماندگاری محصول افزایش پیدا می‌کند.
ترکیبات DEA و مشتقات آن به عنوان امولسیفایر (emulsifier) یا مواد کف کننده کاربرد دارند. این مواد با تنظیم pH و اسیدیته محصول کیفیت محصول را بالا می‌برند. یک مثال کوکامید دی‌اتانول آمین است که از طریق واکنش روغن نارگیل با دی‌اتانول آمین برای تولید کف تمیز کننده در محصولاتی همچون شامپو و صابون‌های دستی ساخته می‌شود.
کابردهای صنعتی
به دلیل خاصیت امولسیون کننده MEA و DEA، این مواد مصارف صنعتی همچون تولید مواد شیمیایی و تصیفه گاز را نیز دارا می‌باشند. در فرآیند تصفیه بنزین در پالایشگاها و جریان گاز طبیعی، MEA و DEA به حذف آلاینده‌ها کمک می‌کنند. از DEA به عنوان مواد واسطه برای تولید محصولاتی همچون سموم دفع آفات کشاورزی استفاده می‌شود.
این ماده باعث می‌شود که توانایی سم در دفع آفت در داخل آب افزایش پیدا کند. DEA در تولید محصولاتی همچون موم، پولیش و پوشش کاربرد دارند و به عنوان امولسیفار عمل می‌کند و خوردگی تجهیزات جلوگیری می‌کند. MEA به عنوان یک ماده نرم کننده می‌تواند به پلاستیک اضافه شود و به آن نرمی و انعطاف‌پذیری بیشتری بدهد. کارخانه‌های تولید مواد شیمیایی از MEA برای حذف دی‌اکسید کربن از گاز آمونیاک در تولید صنعتی آمونیاک مصنوعی استفاده می‌کنند.
TEA به عنوان سورفکتانت در مواد شیمیای زراعی مانند سموم دفع آفت استفاده می‌شود. تری‌اتانول آمین در صنعت نفت نیز کاربرد دارد و برای جداسازی آب از نفت استفاده می‌شود. تری‌اتانول آمین به عنوان یک افزودنی به سیمان نیز کاربرد دارد و به سختی سیمان کمک می‌کند. همچنین برای سازه‌های از جنس روی و فولاد به عنوان ماده ضد خوردگی عمل می‌کند و از تخریب تجهیزات جلوگیری می‌کند.
محصولات پاک کننده
EAها از جمله منو اتانول آمین مواد رایج در محصولات پاک کننده همچون شوینده کاشی‌ها و شوینده لباس‌ها هستند. به عنوان سورفکتانت در این محصولات عمل می‌کنند و به از بین بردن چرک‌ها، روغن‌ها و لکه‌ها کمک می‌کنند. DEA یک ماده رایج در محصولات شوینده صنعتی مانند شوینده‌های موتورهای صنعتی میباشد.
محصولات ارایشی و بهداشتی
تری اتانول امین به صورت عمده در فرایند تولید لوازم بهداشتی و ارایشی مورد استفاده قرار میگیرد . ترکیبات مختلف اتانول امین به عوان امولسیفایر عملکرد خیلی خوبی دارند و به همین دلیل در تولید و فرمولاسیون پاک کننده های ژله ای ، محصولات ارایشی و بهداشتی مانند فرم های اصلاح و یا لوسیون های بدن بسیار مورد استفاده قرار میگیرند.
خطرات استفاده در لوازم ارایش
بسیاری از محصولات ارایشی و بهداشتی مانند طیف گسترده ای از عطر ها ،رنگ مو ،محلول های پاک کننده پوست ،لوسیون و کرم و… حاوی تری اتانول امین هستند.
اما عوارض و حساسیت های احتمالی این ماده باعث شده است که استفاده از ان در فرمولاسیون محصولات ارایشی و بهداشتی در برخی از کشور ها محدود شود . میزان مجاز استفاده از TEAبنا به اعلام سازمان غذا و دارو امریکا FDA 5 درصد است .و استفاده از ان در غلظت های بالاتر زیان بار میباشد .لازم است بعد از استفاده از محصولات ارایشی و بهداشتی محتوی تری اتانول امین پوست با اب به خوبی شستشو داده شود.
از دیگر عوارض احتمالی این ماده اکنه و جوش در پوست است که عارضه جانبی ناشی از مواد بسیاری که در فرمولاسیون محصولات ارایشی و بهداشتی به کار میروند میباشد به همین دلیل به منظور کاهش دادن عوارض جانبی ضروری است دوز و غلظت به کاررفته در فرولاسیون محصولات ارایشی بهداشتی دققا مطابق با معیار های استاندارد باشد
تولید اتانول آمین
منواتانول آمین (C2H7NO) از طریق واکنش اتیلن اکسید (C2H4O) با آمونیاک آبی (NH3) تولید می‌شود. این واکنش همچنین محصولات دی‌اتانول آمین و تری‌اتانول آمین نیز تولید می‌کند.
در حالت کلی تولید EAها شامل سه مرحله زیر است:
- سنتز
- تقطیر آمونیاک
- جداسازی گون‌های مختلف EA
دمای واکنش 40 تا 80 درجه سانت‌گراد و فشار ان 20 تا 40 اتمسفر است. این واکنش یک واکنش اتوکاتالیزوری است و نیازی به کاتالیزور ویزه ندارد. میزان تولید نسبی هر کدام از سه محصول را می‌توان با تغییر نسبت واکنش‌دهنده‌‌ها کنترل کرد.
نکات ایمنی
Cosmetic Ingredient Review (CIR) یک هیئت علمی مستقل است که توسط شورای محصولات بهداشت شخصی ایجاد شده است. این هیئت ایمنی EA مورد استفاده در محصولات بهداشت شخصی و لوازم آرایش را ارزیابی کرده است. در گزارش آن‌ها آمده است که ترکیبات حاوی اتانول آمین بی خطر هستند، به همین دلیل است که در حال حاضر در این محصولات استفاده می‌شود. همچنین CIR ارزیابی جداگانه‌ای را برای MEA، دی‌اتانول آمین و TEA انجام داده است و اعلام کرده است که هیچ کدام از این محصولات شیمیایی در غلظت‌هایی که در حال حاضر در محصولات استفاده می‌شوند خطرناک نیستند.
سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FAD) این مواد را در لیست مواد افزودنی مجاز غیر مستقیم قرار داده است. این مواد ممکن است در بسته‌های در تماس با مواد غذایی یا برای کمک به شست‌وشو و لایه برداری مواد غذایی استفاده شوند.
برای محافظت از ایمنی کارگران در محیط‌های صنعتی، اداره ایمنی و بهداشت کار ابالات متحده (OSHA) محدیت مجاز قرار گرفتن در در معرض EA را ppm 3 در هوا تعیین کرده است و کارفرمایان را ملزم به کنترل آن می‌کند.
